Kadi Beydavî, hemen hemen bütün Islam ilimleri dallarinda ve diger alanlarda ölümsüz eserler birakti. Hiç süphesiz bunlarin içinde en önemlisi ve meshuru Envarü’t – Tenzil ve Esrarü’t – Te’vil adindaki elimizde bulunan ve tercümesini okuyucularimiza sundugumuz Beydavî Tefsiri’dir.Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi adli eserinde söyle der:Gerçek sudur ki bu tefsir, yazilis itibari ile külfetten beri, akici bir üsluba haiz, müfessirlerin bildirdikleri birçok vecihleri pek muciz (kisa) bir tarzda içine almaktadir. Bir kisim mutasavvifane, hakîmane beyanati muhtevidir. Defalarca gözden geçirilmis, fazlaliklar atilmistir. O nedenle ilim kürsülerinde tedris edilmistir (daha da öteye gidilerek Padisah meclislerinde seçme alimler tarafindan takrir edilmis, ayni kalitede dinleyici ulema tarafindan heyecanla izlenmistir. Buna da Osmanli tarihinde Huzur dersleri denilmistir. Abdülvehhab Öztürk).Beydavî merhum, bu kiymetli eserinin mukaddimesinde diyor ki: Ilimlerin kadr ü kiymetçe en büyügü, seref ve adaletçe en yüksegi tefsir ilmidir. Bu, dinî ilimlerin basi ve reisidir. Ser’-i serif kaidelerinin binasi ve anasidir. Tefsir yazmaya tefsir hakkinda söz söylemeye o kimse layiktir ki, dinî ilimlerin hepsinde, usul ve furuunda akranindan üstün ola. Arabî sanatlarin, edebî fenlerin bütün nevilerinde yüksek bir mevki sahibi ola.Su kadar var ki iktidarimin noksani buna girismemi engelliyor, bu makamda durmaktan beni men ediyordu. Ta ki istihare ettikten sonra mazhar oldugum doguslar sayesinde tereddütten kurtuldum ve tamam edince de Envarü’t – tenzil ve Esrarü’t – te’vil (tenzilin nurlari ve tevilin sirlari) adini verdim.Celalüddin Suyutî diyor ki:Kessaf tefsiri hakkindaki muhtasarlarin basi Kadi Nasirüddin Beydavî’nin Envarü’t – Tenzil adli kitabidir. Kadi, Kessaf’i özetlemis, pek de güzel muvaffak olmustur. Kadi, Kessaf’in itizal hafaganini (çirpintilarini) kesfetmis, bunlarin izalesini tekeline almis, desise ve cidal mevzularini atmis, mühim seyler yazmis, ilaveler yapmistir. Artik bu kitabi ayari halis altin gibi meydana çikmis, gündüz ortasindaki günes gibi söhret bulmus, mutalaasinda ilim sahipleri devam buyurmustur.Katip Çelebi merhum da söyle demistir:Bu tefsir sani azîm, beyandan müstagnidir (tarife ihtiyaci yoktur). Kadi bu kitabinda i’raba, maanî ile beyana (Arap edebiyatina) dair seyleri Kessaf’tan; hikmete, kelama dair seyleri Fahreddin Razi’nin Tefsir-i Kebir’inden; istikaka (kelime türemesine) dair gerçekleri, latif isaretleri Tefsir-i Ragib’tan özetlemistir. Bununla beraber Kadi, kitabina kendi parlak fikrinin mahsulü olan birçok makul vecihler (mülahazalar), makbul tasarruflar da ilave eylemistir. Bu cihetle sirlar çehresinden süphe endiselerini gidermis, ilim sahasinda vüs’at ve basireti artirmistir.Mütercim Doç Dr. Abdülvehhab Öztürk:Beydavî’nin bu tefsirini ne kadar övsek azdir. Bizim bu dev esere hizmetimiz tercüme çapindadir. Bununla beraber günümüzde Arap gramer ve edebiyatina ve tefsir için gerekli ilim dallarina asina olanlarin azligini ve Beydavî tefsirinin söhretine binaen okumaya çalisanlarin sevklerini kirmamak için elimizden geleni esirgemedigimizden okuyucularimiz emin olabilirler. Bunu temin etmek için serhlerine, özellikle Seyhzade, Konevi ve Ibn Temcîd’e satir satir bakarak dogru anlamaya çalistik. Zamirler veya muglak ifadelerle geçistirdigi yerleri (parantez içerisinde) gösterdik. Kiraat farklarini dogru okutmak için var gücümüzü sarf ettik. Sahit getirdigi örnek beyitleri tercüme ettigimiz gibi, bazen ilgili yerleri de Latin harfleriyle gösterdik. Az bir Arapça bilgisi olanin bunlarin altindan kalkmasi için gayret sarf ettik. Hiçbir kelimeyi atlamamaya, tam tercüme yapmaya özen gösterdik.Her kütüphanede bulunmasinda büyük fayda görülen Beydavî Tefsiri yayinevimiz tarafindan tam metin ve eksiksiz tercüme olarak titiz bir baski, 5 büyük boy cilt, 3 bin sayfa olarak kültür hayatimiza kazandirilmistir.
Ortalama Değerlendirme »
